We are apologize for the inconvenience but you need to download
more modern browser in order to be able to browse our page
Przemysł chemiczny II Rzeczpospolitej – jedna z głównych i bardziej nowoczesnych gałęzi przemysłu II Rzeczypospolitej. Rozmieszczony był przeważnie na Górnym Śląsku, w Zagłębiu Sosnowieckim i Krakowskim oraz w okolicach Łodzi i Warszawy. W 1927 czynne były 982 zakłady, w 1932 829 a w 1937 – 992. Pon... Czytaj więcej
Ignacy Mościcki – ur. 01.12.1867 w Mierzanowie, zm. 02.10.1946 w Versoix pod Genewą. Polityk i chemik. Przez dwie kadencje, w latach 1926-1939 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Absolwent chemii na politechnice w Rydze. Dokonał wielu odkryć naukowych w dziedzinie elektrochemii i elektrofizyki. Był autore... Czytaj więcej
12 marca
1927

Decyzja o budowie fabryki związków azotowych pod Tarnowem

Decyzja o budowie nowej fabryki związków azotowych zapadła 12 marca 1927 roku. Ostatecznie budowę fabryki zlokalizowano w okolicach Tarnowa, około 4 kilometry od centrum miasta, w kierunku zachodnim. Teren wybrany pod budowę był korzystny pod wieloma względami. Podstawowym była bliskość powiatowego miasta Ta... Czytaj więcej
5 maja
1927

Rozpoczęcie prac na placu budowy

Pierwsze prace na placu budowy rozpoczęto 5 maja 1927 roku. Głównym wykonawcą robót budowlanych była firma „Inż. Kiełbasiński i spółka” z Warszawy, a kierownictwo poszczególnych wydziałów w budowie objęli w większości inżynierowie wywodzący się z Politechniki Lwowskiej.... Czytaj więcej
6 maja
1927

Prace przygotowawcze, budowa torów budowlanych

Prace przygotowawcze rozpoczęto 6 maja 1927 roku. W lipcu 1927 na placu budowy pracowało 350, a pod koniec sierpnia już 800 robotników. Zatrudnionym stworzono prowizoryczne bufety, w których posiłki oferowane były po umiarkowanych cenach. Dyrekcja PFZA  umożliwiła budowę sklepu i kasyna, prowadzenie jadł... Czytaj więcej
14 maja
1927

Zakup terenu pod budowę fabryki związków azotowych

Teren wybrany pod budowę był własnością folwarczną księcia Romana Sanguszki, którego zaliczano do największych właścicieli majątków ziemskich na tym terytorium. Pod koniec lat 20 XX wieku posiadał w Tarnowie i okolicy 11 folwarków, wielkie kompleksy leśne oraz był właścicielem kilku zakładów przem... Czytaj więcej
Teren fabryczny, znajdujący się w granicach administracyjnych dwóch podtarnowskich gmin: Dąbrówka Infułacka i Świeczków, miał kształt trójkąta o powierzchni około 640 hektarów. Jego bokami były od zachodu rzeka Dunajec, od wschodu rzeka Biała, a od południa linia kolejowa Kraków-Lwów. Ludność Dąbr... Czytaj więcej
2 sierpnia
1927

Uruchomienie bocznicy kolejowej PFZA

2 sierpnia 1927 roku uruchomiono bocznicę kolejową stanowiącą odgałęzienie linii Kraków-Tarnów. Na teren budowy wjechał pierwszy pociąg z dostawą materiałów.... Czytaj więcej
2 sierpnia
1927

Na teren budowy wjeżdża pierwszy pociąg

Na placu budowy i w jego poblżu natrafiono na surowce budowlane w wystarczajającej ilości jak: żwir, szuter, piasek, czy glina. Dzięki temu zrezygnowano z dostaw tych surowców z zewnątrz, a tempo prac zostało znacznie przyspieszone. Co więcej, okazało się, że wartość znalezionego żwiru i piasku pokrył... Czytaj więcej
Pierwszy, prowizoryczny fabryczny warsztat mechaniczny, w którym wykonano blisko tysiąc ton aparatury, początkowo znajdował się w drewnianym budynku gospodarczym folwarku Świerczków. W styczniu 1928 roku rozpoczęto budowę nowego warsztatu, a montaż pierwszych maszyn rozpoczęto w nim już w sierpniu. Ostatecz... Czytaj więcej
3 grudnia
1927

Włączenie sieci elektrycznej

Elektrociepłownia PFZA 3 grudnia 1927 roku włączono w sieć fabryczną energię elektryczną dostarczoną przez Elektrownię Miejską w Tarnowie.  Na fotografii z póżniejszego okresu (rok 1929) przygotowana do uruchomenia Elektrociepłownia fabryczna. Wkrótce role odwróciły się. To Tarnów zaczął pobierać... Czytaj więcej
28 lutego
1928

Rozpoczęcie budowy hal produkcyjnych

Budowę hal produkcyjnych rozpoczęto 28 lutego 1928 roku. Budynki fabryczne zlokalizowano po prawej stronie wzdłuż drogi głównej, co bardzo ułatwiało dostarczanie surowców do poszczególnych oddziałów produkcyjnych. Jednocześnie kluczowe obiekty zostały tak rozlokowane, że następowały po sobie zgodnie z ... Czytaj więcej
31 marca
1928

Rozpoczęcie wykopów pod kominy elektrociepłowni

Prace na budowie fabryki wykonywane były niemal w całości ręcznie. „Wzdłuż rowu na ustawionych szynach robotnicy przetaczali małe wózki z kolebami naładowane ziemią, cegłą i innymi materiałami budowlanymi. (… ) robotnicy wozili w taczkach beton, na plecach nosili cegły w specjalnych drewnianych n... Czytaj więcej
27 stycznia 1927 roku przedstawiciele Rady Miasta Tarnowa udali się na audiencję do Prezydenta RP Ignacego Mościckiego. W czasie rozmów wyrazili oni gotowość miasta do poniesienia wszelkich ofiar celem umożliwienia wybudowania fabryki.[1] Rada Miejska pod przewodnictwem burmistrza Juliana Kryplewskiego zobowiąz... Czytaj więcej
Z nadejściem zimy 1927/1928 roku fabryka zmuszona została do zwolnienia większości robotników sezonowych. Kilkuset z nich zatrudniono przy konserwacji miejskich ulic. Dyrekcja Fabryki, opracowując listy zwolnień, analizowała sytuację materialną pracowników. W pierwszej kolejności odeszło 200 robotników. O... Czytaj więcej
Część nawozowa fabryki w budowie Znany międzywojenny redaktor Konrad Wrzos, który miał okazję w roku 1933 zwiedzić Mościce, tak rozpoczął rozdział o podtarnowskiej fabryce w swojej książce „Oko w oko z kryzysem – reportaż z podróży po Polsce”: „Gdyby Polska reklamowała się jak Związek Sowiec... Czytaj więcej
Budowę hal produkcyjnych rozpoczęto 28 lutego 1928 roku. Większość projektów budowlanych wykonał warszawski zespół pod kierownictwem cenionego architekta inż. Juliusza Kłosa.    ... Czytaj więcej
Polska, która zatrudnia przeszło 70 % ogółu ludności na roli, ze względu na ograniczone możliwości emigracji, na szybki przyrost ludności, dalej z powodu konieczności uprzemysłowienia kraju, które się dokonać tylko może przy rozwoju konsumpcji rolnictwa, powinna dążyć do intensywnej gospodarki. W lata... Czytaj więcej
Nowa fabryka pod Tarnowem miała być przedsiębiorstwem pomocniczym dla przemysłu zbrojeniowego, którego rozbudowę zamierzano realizować w tzw. „trójkącie bezpieczeństwa” obejmującym widły Wisły, Dunajca i Sanu. Plan został zaakceptowany przez rząd RP 14 marca 1928 roku, a jego pełna realizacj... Czytaj więcej
Oto szereg dawnych wiejskich chałup. Wyłamano z nich przednią ścianę i przetworzono na bufety. Kilkanaście tych prowizorycznych restauracyj zapełnia się ciżbą robotników[1] – pisała w 1930 roku Aniela Piszowa, autorka przewodnika po Tarnowie i okolicy. [1] A. Piszowa, 600-lecie Tarnowa-opowiadanie popular... Czytaj więcej
Profesor Walenty Dominik w artykule zamieszczonym w tygodniku „Przemysł i Handel” z dnia 25 września 1926 roku pisał między innymi: „Mamy w Polsce stosunkowo niezbyt gęste zaludnienie, ale i dla tej ludności mamy za mało możności pracy zarobkowej. (…) Z drugiej strony mamy duży przyrost ludności ... Czytaj więcej
Rozporządzenie Prezydenta RP z 22 marca 1928 roku w sprawie ulg dla przedsiębiorstw państwowych i komunikacyjnych[1], zwolniło od podatków przedsiębiorstwa w tzw. trójkącie bezpieczeństwa, obejmującym zachodnią część województwa lwowskiego, wschodnią krakowskiego i południową kieleckiego. Na terenie d... Czytaj więcej
Nowobudowaną fabrykę nazywano początkowo potocznie „Nowym Chorzowem” lub „Drugim Chorzowem”. Miała to być druga po fabryce chorzowskiej wielka wytwórnia związków azotowych. W popularnym tarnowskim tygodniu „Hasło” czytamy m.in.: „Nie ma takiego kąta w Tarnowie, gdzieby n... Czytaj więcej
15 kwietnia
1928

Rozpoczęcie budowy ujęcia wody

W październiku 1928 roku, dzięki wsparciu władz miejskich, oddano do użytku pierwsze 5 tys. metrów wodociągu. Miękkość wód Dunajca okazała się dużym udogodnieniem, bowiem fabryka zaoszczędziła na kosztach, opracowując instalacje zmiękczające tylko tam, gdzie wymagania względem twardości wody wynosi... Czytaj więcej
14 maja
1928

Zdjęcie lotnicze terenów fabrycznych 1928

„Mobilizacja pracy obejmuje wzwyż 6000 robotników, a praca wre dniem i nocą. Powstają drogi bite, kanalizacja, wodociągi, oświetlenie, powstaje całe miasteczko budynkó mieszkalnych, a wreszcie gigantyczne mury fabryki. To dzieło wyrasta jak cud prawdziwy. Pustkowie wsi pod Tarnowem przemienie się w wiel... Czytaj więcej
14 maja
1928

Rozpoczęcie budowy elektrociepłowni

„Osią układu objektów fabrycznych jest droga zakreślona prosto, bez zakrętów czy załamań na terenie fabrycznym. Budynki rozplanowano wdłuż tej drogi, po jednej sronie, liniowo, w kolejności tej samej, w jakiej następują po sobie poszczególne fazy produkcji. Linia drogi pomyślana była równocześn... Czytaj więcej
Bywało i tak… Fotografia wykonana w drugiej połowie 1929 roku. W głębi od lewej: Elektrociepłownia PFZA, budynek generatorów gazu, część nawozowa fabryki  ... Czytaj więcej
  Surowcem wyjściowym w instalacji syntezy amoniaku z oczyszczalnią gazu syntezowego, był koks hutniczy, z którego otrzymywano gaz wodny w sześciu generatorach okresowych systemu Marischka-Brünn-Königsfelder A.G.  ... Czytaj więcej
  Zwisłocki Tadeusz  – ur. 1889 lub 1890 Czerniowce, obecnie Ukraina, zm. 15.02.1929 Kraków. Chemik, budowniczy i pierwszy naczelny dyrektor PFZA, legionista. Zięć Ignacego Mościckiego. Po przejściu do rezerwy, od 1921 roku związany z nauką i przemysłem chemicznym. Od 1922 roku w Chorzowie organizo... Czytaj więcej
Przed wieżą granulacyjną wytwórni saletry wapniowej stoją: inż. Zygmunt Toczyski, inż. Tadeusz Barzykowski, inż. Karol Huelle, Dyrektor Eugeniusz Kwiatkowski, Prezydent RP Ignacy Mościcki, Dyrektor Romuald Wowkonowicz, inż. Stanisław Kubiński Większość  fabrycznych inżynierów było absolwentami najs... Czytaj więcej
18 czerwca
1929

Powstanie gminy Mościce

Budowa fabryki stworzyła konieczność utworzenia jednego zarządu gminnego, by usprawnić działania władz administracyjnych. Podczas posiedzenia rad gminnych Dąbrówki Infułackiej i Świerczkowa w styczniu 1929 roku jednogłośnie postanowiono o ich połączeniu.[1] Obwieszczeniem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych... Czytaj więcej
Pierwszy, drewniany budynek DyrekcjI PFZA Wraz z powzięciem decyzji o budowie fabryki, jednym z głównych problemów do rozwiązania stało się zapewnienie mieszkań kadrze technicznej i administracyjnej pochodzącej z zewnątrz. Tymczasowo zdecydowano o zaadaptowaniu na mieszkania pofolwarcznych budynków gospodarc... Czytaj więcej
  Dotkliwie odczuwano brak dogodnej, jak najkrótszej drogi dojazdowej z Tarnowa na plac budowy. W zasadzie jedyną drogą dojazdową do fabryki była droga powiatowa stanowiąca przedłużenie głównej szosy Tarnów–Kraków i nią kursowały autobusy miejskie. Istniała wprawdzie krótsza, ulica Chyszowska, bi... Czytaj więcej
Trudne warunki lokalowe przesądziły o budowie od podstaw osiedla przyfabrycznego. Realizację rozpoczęto już 18 czerwca 1927 roku, a więc równolegle z pracami na terenie samej fabryki. Tereny na południe od głównej drogi (późniejszej ul. Lipowej) przeznaczone były na rozbudowę osiedla, a tereny na północ... Czytaj więcej
  W przedmowie do okolicznościowego wydawnictwa poświęconego uruchomieniu fabryki Eugeniusz Kwiatkowski pisał między innymi: „Dokonało się wielkie dzieło państwowe. Na obszarze, który jeszcze dwa lata temu przedstawiał szmat pola (…) dziś pracuje wielki kompleks budynków i instalacyj fabryczny... Czytaj więcej
  Z rozwojem komunikacji na trasie Tarnów-Mościce przez wieś Chyszów wiązano duże nadzieje. Zdzisław Simche, w monografii „Tarnów i jego okolica” wydanej w 1930 roku pisał między innymi: Może więc za jakiś czas zamiast obecnych strzech wsi łańcuchowej Chyszowa ujrzymy tam, lub też obok, mnoż... Czytaj więcej
„Pierwszym odziałem fabrykacyjnym jest wytwórnia gazu wodnego, składająca się z instalacji generatorów gazu wodnego i tak zwanej czyszczalni. Gaz wodny jest gazem przemysłowym, bogatym w wodór. Wytwarza się go w generatorach, dmuchając okresowo w kilkuminutowych odstępach na gorący koks kolejno powietrze,... Czytaj więcej
2 października
1929

Zakończenie montażu maszyn i urządzeń

2 października 1929 roku ukończono montaż maszyn i urządzeń. Dostawa wyposażenia rozpoczęła się jeszcze w 1928 roku. Wiele zamówionych urządzeń dostarczanych było jednak na plac budowy z opóźnieniem, co stanowiło dodatkowe utrudnienie. Ponadto liczne z dostarczonych części trzeba było dopasowywać i ... Czytaj więcej
Wowkonowicz Romuald ur. 1885, Trembowla ob. Ukraina – zm. 29. 10.1939 Lwów, inżynier chemik. Po ukończeniu Politechniki Lwowskiej w 1911 roku mianowany dyrektorem Gazowni Miejskiej w Tarnowie, następnie dyrektor przedsiębiorstwa gazowego „Polmin” , od 1918roku naczelny dyrektor przedsiębiorstw miejskich, a ... Czytaj więcej
5 października
1929

Uruchomienie elektrociepłowni fabrycznej

5 października 1929 roku uruchomiono elektrownię fabryczną. Moc zainstalowana w turbogeneratorach elektrociepłowni wynosiła 30 MW, a moc zapotrzebowania przez instalacje fabryczne dochodziła do 17 MW. Część tej niewykorzystanej energii postanowiono przekazać na potrzeby przemysłu i potrzeby odbiorców in... Czytaj więcej
„Część amoniaku poddaje się utlenieniu w kolumnach naładowanych katalizatorem. Katalizator spałnia tu rolę swata. W jego obecności, w obecności siatek platynowych, amoniak utlenia się na tlenki azotu. Te tlenki azotu muszą się stać znów kwasem azotowym. Wędrują tedy do innej sali. Wchodzimy do nie... Czytaj więcej
Potężne budynki fabryczne sprawiały wielkie wrażenie: „Olbrzymie, jasne wnętrza o białych ścianach, pełne światła ze szklanych sklepień lub z okien bocznych, ciągnących się wzwyż przez parę lub kilka pięter”[1] – pisał tygodnik „Praca” w artykule p.t. „Cud techniki w Mościcach”.... Czytaj więcej
8 października
1929

Magazyn Główny PFZA

W pasie budynków produkcyjnych fabryki, zlokalizowanych wzdłuż głównej drogi, wzniesiono budynek magazynu głównego, w którym przechowywano artykuły techniczne i części zamienne.... Czytaj więcej
„Zwiedzającego te instalacje uderza zupełny brak ludzi i aparatury . obsługa kontroluje i reguluje proces z ubikacji oddzielonej od hali i chroniona jest w ten sposób przed możliwością szkodliwych dla zdrowia, lub zagrażających życiu skutków ewentualnych nieszczelności”[1] – czytamy w okol... Czytaj więcej
6 listopada
1929

Uruchomienie produkcji azotu

„Surowcem z którego otrzymujemy azot jest powietrze, które po sprężeniu, oczyszczeniu od zawartych w niem drobnych ilości tlenku węgla, oziębieniu, skrapla się w aparaturze systemu Lindego i rozdziela na azot i tlen.”[1] – czytamy w okolicznościowym wydawnictwie o fabryce z 1930 roku [1] Państwowa ... Czytaj więcej
46 wpisów na stronie głównej